ŚWIATŁO W AKWARIUM ROŚLINNYM.
Każdy z nas stanął kiedyś przed dylematem, jak oświetlić nasz zbiornik?
W brew pozorom nie jest to takie proste jak się wydaje.

Kiedyś by zadowolić się jasnym, przyjemnym dla oka zbiornikiem starzy akwaryści stosowali różnego rodzaju żarówki.
Był to niegdyś jedyny sposób na to, by w akwarium było jasno. Niestety taki rodzaj światła źle wpływał na kondycję roślin. Powodował nadmierne nagrzewanie się wody ponieważ 90% energii wykorzystywanej przez zwykłą żarówkę zamieniane jest w energię cieplną. Pozostałe nędzne 10% oświetlało zagonione, gnijące z powodu braku odpowiedniego światełka roślinki.

Z czasem zaczęto stosować świetlówki.
To rozwiązanie okazało się dużo lepsze niż żarówka.
Na początku były to zwykłe świetlówki przemysłowe, których współczynnik oddawania barw oraz temperatura barwowa światła bardzo przypominały owe żarówki.
Dużym plusem natomiast okazała się możliwość równomiernego (nie punktowego) oświetlenia zbiornika oraz ekonomiczność tego przedsięwzięcia. Świetlówki liniowe zużywają dużo niej energii niż zwykła żarówka dając równie silny strumień światła oraz są około 10 razy trwalsze.

Tak dochodzimy do obecnych czasów, gdzie wybór różnego rodzaju świetlówek, lamp wyładowczych i metalohalogenkowych nie stanowi już problemu dostępności.
Problemem staje się fakt, ze w natłoku tych produktów nie bardzo wiemy „z czym to się je”.
W niniejszym artykule postaram się pokrótce wyjaśnić jakie oświetlenie w danym zbiorniku powinniśmy zastosować, by cieszyć oko bujna roślinnością w naszych szkiełkach.
Na początku trochę teorii, czyli

WPŁYW ŚWIATŁA NA ROŚLINY
Światło.
Rośliny nie mogą się bez niego obejść. Przy użyciu energii świetlnej wytwarzają materię organiczną, składniki pokarmowe (fotosynteza). Światło oddziałujące na niektóre rośliny przez pewien okres czasu w ciągu doby wpływa na zakwitanie.
Światło to podstawowy i niezbędny warunek fotosyntezy w fazie świetlnej. Na uwagę zasługuje przy tym fakt, że nie ma znaczenia rodzaj energii (słoneczna bądź elektryczna), na szybkość i intensywność fotosyntezy wpływa natężenie światła oraz jego barwa. Zbyt silne oświetlenie hamuje jednak fotosyntezę, gdyż cząsteczki chlorofilu ulegają inaktywacji, jednak nie dotyczy to naszych zbiorników.
Jest fizycznie nie możliwe dostarczenie naszym roślinkom takiej ilości światła by ten proces zapoczątkować.
Roślinki rosnąc produkują tlen, bez którego życie rybek było by zagrożone.
Różne roślinki wykazują zróżnicowane zapotrzebowanie na ilość światła.
Jednym wystarczy światło słoneczne wpadające do pomieszczenia, w którym stoi akwarium, innym brakuje te zastosowane standardowo w pokrywach.
Ważne tez jest jakie światło zastosujemy w akwarium, dlatego warto omówić

RODZAJE OŚWIETLENIA
Podstawowym, najczęściej wybieranym rodzajem oświetlenia w akwariach roślinnych są świetlówki.
Świetlówka liniowa występująca najczęściej pod bardzo tajemniczymi symbolami T5 i T8 jest najbardziej uniwersalnym źródłem światła.
Świetlówka T8 o grubości 26 mm może być zasilana statecznikami konwencjonalnymi (magnetycznymi) jak i bardziej wydajnymi statecznikami elektronicznymi.
Natomiast świetlówka T5 o grubości 16 mm może współpracować jedynie ze statecznikami elektronicznymi. Przewagą nad T8 jest to, że T5 tej samej długości jest bardziej wydajna oraz trwalsza. Wydajność T5 to różnica w wielkości świetlówki, względem mocy.
Przykładowo świetlówka T8 36W ma długość około 120 cm, a podobnej długości T5 (115 cm) dysponuje mocą 54W.
Różnica - 18W. Jest to dość dużo.

Świetlówki wymieniamy na nowe co około 8-10 miesięcy, jednak nie rzadziej jak raz w roku.

Dosyć często stosuje się także świetlówki energooszczędne.
Bywają w formie zintegrowanej, czyli posiadającej elektronikę zapłonową w gwincie E27 (dużym) lub E14 (małym) tzw. żarówki energooszczędne oraz niezintegrowane wymagające do pracy statecznika elektronicznego.
Odpowiedni dobór mocy oraz temperatury barwowej pozwala z powodzeniem stosować takie świetlówki w akwarystyce.
Minusem ich jest punktowość oświetlanej powierzchni.

Lampy HQI.
Stosujemy w akwariach otwartych, gdzie mocujemy je na wysokości około 25 -30 cm nad lustrem wody.
Z pozoru lampa taka wygląda jak zwykły projektor halogenowy. Różnice kryją się głównie w układzie zapłonowym i żarniku.
Zaletą takiej lampy jest skuteczność świetlna dochodząca do 85 lumenów z jednego wata oraz długa żywotność żarnika.
Minusem jest cena.
Lampa taka emituje dość duże ilości ciepła, dlatego zastosowanie pokrywy nie jest możliwe.

Od niedawna myśli się także nad zastosowaniem diod LED.
Na dzień dzisiejszy powstały już odpowiednie oprawy pozwalające z powodzeniem stosować ten rodzaj światła, jednak cena i znikoma dostępność towaru jeszcze niestety wykluczają stosowanie tego dobra techniki.
Myślę, że za kilka lat będzie to coraz powszechniejsze rozwiązanie.
Stosowanie diod LED pozwala na kilkukrotną oszczędność energii w porównaniu ze standardowymi oprawami świetlówkowymi.

TROCHĘ O PARAMETRACH
W akwariach słodkowodnych wykorzystujemy światło o temperaturze barwowej z przedziału 4000 – 10000K (Kelvinów) oraz jak największym współczynniku oddawania barw (RA)i liczbie lumenów.
Wartości te odczytamy z symbolu nadrukowanego na świetlówce np. 865, gdzie pierwsza cyferka, czyli 8 oznacza współczynnik RA wynoszący w tym przypadku ponad 80. Dwie następne cyferki oznaczają temperaturę barwową. Tutaj to 65, czyli 6500K.

Lumen wyraża jasność światła widzianą przez ludzkie oko. Im więcej lumenów, tym świetlówka jaśniej świeci.
O ile ilość lumenów oznacza jasność światła widziana przez nas akwarystów, o tyle dla roślin ważny jest współczynnik PAR (Ang. Photosynthetically Active Radiation) mówiący nam o tzw. widmie fotosyntetycznym, czyli tym najbardziej przydatnym roślinkom.
Nie ma większego sensu zagłębiać się bardziej w temat PAR ponieważ wartość ta nie jest nigdy podawana przez producentów świetlówek i tak naprawdę nie wiemy jakim PAR dysponujemy posiadając daną sztukę.
Z doświadczenia mojego i wielu akwarystów wynika, że najwyższy PAR posiadają świetlówki typowo roślinne dające światło różowo – fioletowe np. Aquarelle Philipsa, czy Gro – Lux Sylvanii. Dlatego dobierając typy świetlówek warto robić mix świetlówek o jasnym, białym świetle (lepsze dla naszych oczu) i świetlówek specjalistycznych (dla roślin).

No dobrze, ktoś zapyta, czy mając zwykłe świetlówki daylight (światło białe) roślinki będą rosły?
Odpowiedź jest prosta.
Oczywiście.
Moim zdaniem ważna zasada mówiąca, że najpierw liczy się ilość światła, a następnie jakość ma swoje uzasadnienie.
Stosując świetlówki, których widmo jest powiedzmy mało atrakcyjne dla roślin, za to w dużej ilości pozwolą z powodzeniem zastąpić te specjalistyczne, zazwyczaj dość drogie rury.
Mając światła w nadmiarze roślinki wyselekcjonują sobie widma dla nich wartościowe.

A gdy już wybierzemy rodzaj światła dla naszego zbiornika warto zastanowić się nad tym jaka ma być

ILOŚĆ ŚWIATŁA W ZBIORNIKU
Najczęściej używanym przez akwarystów przelicznikiem ilości światła w roślinniaku jest wat na litr wody.
Jest to umowna, uniwersalna skala, którą możemy się posłużyć. Dla zbiorników z przedziału od 40 do 500 litrów powinien wynosić on nie mniej jak 0,5 wata na każdy litr wody licząc objętość brutto zbiornika. Warto zauważyć, że jest to absolutne minimum dla akwarium high tech (dozowanie CO2, nawożenie słupa wody, substrat roślinny) o głębokości słupa wody do 40cm.
Dla bardziej wymagających roślin wspomaganych dwutlenkiem węgla oraz specjalistycznym podłożem wskaźnik ten powinien być na poziomie <0,7W/litr.
Ważnym aspektem jest także ilość lumenów, która powinna wynosić około 25-40 lm/litr.
Zasada ta tyczy się praktycznie tylko oświetlenia składającego się w całości ze światła białego (daylight)

By lepiej wykorzystać moc świetlówek warto zastosować specjalne odbłyśniki, które pozwolą skierować nam strumień światła tam gdzie trzeba, czyli na taflę wody. Unikamy w ten sposób strat rozproszonego światła.
Stosowana przez wielu akwarystów folia aluminiowa zupełnie się do tego nie nadaje. Zamiast skupiać światło folia ta, przez swoją wiotkość daje wręcz odwrotny skutek.
Dla porównania wystarczy skierować np. latarkę na kawałek foli aluminiowej, a następnie na lustro, które działa bardzo podobnie do profesjonalnych odbłyśników i porównać spostrzeżenia.

Dobierając rodzaj oświetlenia do naszego zbiornika trzeba wziąć pod uwagę jeszcze parę ważnych aspektów takich jak wysokość zbiornika, wysokość źródła światła nad wodą, rodzaj roślinności jaka się w nim znajduje oraz dostępność składników odżywczych (dozowanie nawozów).
Dla zbiorników o wysokości do 50 cm możemy zastosować świetlówki, natomiast w zbiornikach wyższych (ponad 50 cm) lepiej sprawdzają się lampy HQI.
Ilość dozowanych nawozów i co2 w naturalny sposób wymusza zastosowanie silniejszego światła.

Przerabianie standardowej pokrywy.
Jeśli chcemy zająć się hodowlą bardziej wymagających roślin jest niestety koniecznością.
Obecnie na rynku dostępnych jest wiele zestawów pozwalających na zamontowanie dodatkowych świetlówek do już istniejących.
Pamiętajmy jednak o tym by taka przeróbka została wykonana profesjonalnie. Jeżeli nie znamy się na elektryce, warto wykonanie tej czynności zlecić osobie wykwalifikowanej.

Prąd niewłaściwie stosowany bywa bardzo niebezpieczny.

Zaznaczam, że artykuł ten składa się wyłącznie z moim spostrzeżeń i obserwacji i nie można traktować go jako pewniak, a jedynie sugestię co do doboru światła do akwarium roślinnego, high tech itp.